Paulina MokotowskaHPV (wirus brodawczaka ludzkiego) to patogen, który od dawna towarzyszy ludzkości. W latach 70. XX wieku po raz pierwszy zasugerowano jego związek z rakiem szyjki macicy, a pod koniec lat 90. teoria ta została powszechnie zaakceptowana. Obecnie rola HPV w powstawaniu nowotworów jest niepodważalna.
Zakażenie HPV najczęściej następuje poprzez:
- Kontakty seksualne (główna droga)
- Rzadziej przez współdzielenie przedmiotów higieny osobistej
- W wyjątkowych przypadkach podczas porodu
Wirus atakuje przede wszystkim komórki nabłonkowe. Częstość występowania zakażeń HPV jest znacznie wyższa niż zachorowań na raka szyjki macicy. Szacuje się, że około 75% osób aktywnych seksualnie w którymś momencie życia zakaża się HPV, przy czym najwięcej infekcji dotyczy osób w wieku 15-25 lat, rozpoczynających życie intymne.
Przebieg zakażenia HPV
Infekcja HPV przebiega w kilku etapach:
- Faza wczesna – od momentu zakażenia do pierwszych zmian w nabłonku. Wykrycie możliwe jedynie specjalistycznymi testami DNA.
- Faza bezobjawowa – trwa nawet kilka lat, zmiany w nabłonku widoczne w badaniu kolposkopowym lub cytologicznym.
- Faza kliniczna – pojawienie się zmian widocznych gołym okiem (brodawki, kłykciny kończyste) lub rozwój zmian nowotworowych.
W większości przypadków (80-90%) zakażenie ustępuje samoistnie po 2-3 latach dzięki reakcji układu odpornościowego. Jednak u 10-20% kobiet infekcja może przejść w formę przewlekłą, trwającą miesiącami lub latami, co w połączeniu z innymi czynnikami może prowadzić do rozwoju zmian przedrakowych i raka.
Diagnostyka zakażeń HPV
Najskuteczniejsze metody diagnostyczne to:
- Test DNA HPV Nucleagen
- Metody molekularne oparte na technologii PCR w czasie rzeczywistym
- Cytologia (test Papanicolaou)
- Kolposkopia
Test HPV powinny wykonywać przede wszystkim kobiety aktywne seksualnie, niezależnie od liczby partnerów. Badania zaleca się również mężczyznom mającym wielu partnerów seksualnych, gdyż HPV może powodować także raka prącia.
Leczenie zakażeń HPV
Metody leczenia zależą od stopnia zaawansowania zmian:
- Zmiany wczesne często ustępują samoistnie lub po miejscowym leczeniu przeciwzapalnym
- W przypadku zmian utrzymujących się stosuje się:
- Niszczenie tkanek laserem CO2
- Ablację pętlą częstotliwości radiowej (LLETZ)
- Konizację szyjki macicy przy poważnych zmianach
- W zaawansowanych przypadkach konieczna może być histerektomia, czasem z usunięciem węzłów chłonnych
- Radioterapia i chemioterapia jako leczenie uzupełniające
Profilaktyka zakażeń HPV
Szczepienia przeciwko HPV
Dostępne są trzy rodzaje szczepionek chroniące przed typami HPV o wysokim potencjale onkogennym (16 i 18). Szczepienia zalecane są dla:
- Dziewczynek w wieku 11-12 lat
- Dziewcząt do 18 roku życia, które wcześniej nie były szczepione
Efekty programów szczepień:
- Redukcja zakażeń HPV typami 6, 11, 16 i 18 o 90%
- Zmniejszenie liczby brodawek narządów płciowych o 90%
- Redukcja zaawansowanych schorzeń szyjki macicy nawet o 85%
Inne metody profilaktyki
- Ograniczenie ryzykownych zachowań seksualnych
- Zmniejszenie liczby partnerów seksualnych
- Opóźnienie wieku rozpoczęcia aktywności seksualnej
- Stosowanie prezerwatyw (redukuje ryzyko o około 60%)
- Regularne badania cytologiczne i testy HPV
- Unikanie palenia tytoniu
- Zdrowa dieta bogata w witaminy, szczególnie witaminę A
Czy HPV zawsze prowadzi do raka?
Nie każde zakażenie HPV prowadzi do raka. Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju nowotworu to:
- Przewlekłe zakażenie typami wysokoonkogennymi (16, 18)
- Długotrwałe stosowanie antykoncepcji hormonalnej
- Palenie tytoniu
- Współistniejące inne infekcje przenoszone drogą płciową
- Osłabienie układu odpornościowego
Pamiętaj, że regularne badania profilaktyczne pozwalają na wczesne wykrycie zmian przedrakowych i skuteczne leczenie, zanim dojdzie do rozwoju nowotworu.
